De publieke ruimte zet onze gezondheid in beweging
Tijdens deze Afdeling Samenwerken maken we kennis met gezondheid in relatie met de openbare ruimte. De inrichting heeft een belangrijke invloed op de gezondheid van mensen. Inge van de Broek van GGD Hart voor Brabant nam ons mee in haar verhaal over de nieuwste tools die de GGD ontwikkeld heeft. Tools die vrij toegankelijk zijn voor iedereen en handvatten geven voor een gezonde leefomgeving.
Wat doet de GGD?
De GGD staat aan de lat voor gezondheid in gemeenteland. Zij zijn het uitvoeringsorgaan voor gemeentes als het gaat om hun taken op het gebied van de publieke gezondheid. In dat kader doen zij veel onderzoek naar de gezondheid en gezondheidsbeleving van mensen en adviseren zij gemeentes. Ook ontwikkelen ze instrumenten en hulpmiddelen die een ieder die te maken heeft met gezondheidsbevordering kan gebruiken. En dat zijn ook heel nadrukkelijk de mensen die te maken hebben met de inrichting van de openbare ruimte.
Wat is een gezonde leefomgeving?
Waar denken we aan bij een gezonde leefomgeving? Vanuit de inrichters van de openbare ruimte komen zaken als een verzorgde leefomgeving, betrokkenheid van mensen bij de inrichting, aandacht voor sociale cohesie, natuurlijk spelen en je gezond en gelukkig voelen. Een ruimte die uitnodigt om hem te gebruiken, die voldoet aan verschillende behoeftes die er op dat moment toe doen. Maar ook gezonde lucht en voorkomen van hittestress. Een brede invulling dus, die past bij het model van positieve gezondheid wat de GGD vaak gebruikt.
Om de inrichters te helpen en het goede gesprek te kunnen voeren heeft de GGD kernwaarden voor een gezonde inrichting geformuleerd voor de thema’s gezonde leefomgeving, mobiliteit en gebouwen. Hier vinden we nog enkele punten terug die niet zo duidelijk benoemd zijn door de inrichters. Zo is het belangrijk dat in ieder geval aan één zijde van een woning een prettige buitenruimte beschikbaar is. Zodat bijvoorbeeld ramen open kunnen, waar geluidsoverlast beperkt is en waar schaduw aanwezig is. En, opvallend, wordt de aanwezigheid van rookvrij plekken in de openbare ruimte als heel belangrijk genoemd. Want (mee)roken is nog steeds de grootste bedreiging voor de gezondheid in Nederland. Dus is een rookvrije speeltuin zeer gewenst.
De meest aantrekkelijke plek afgelopen hete zomer in de Tilburgse wijk Groenewoud? Dat was de Jumbo
Hoe kan de brabantse omgevingsscan helpen?
De GGD beschikt door al hun onderzoeken, die zij overigens wettelijk verplicht zijn om uit te voeren, over ontzettend veel data. Steeds vaker kwamen zij tot het besef dat die data ook voor anderen heel waardevol is, maar onzichtbaar bleef. Inmiddels is daar verandering in gekomen in de vorm van De Brabantse omgevingsscan.
Met de Brabantse omgevingsscan is de informatie over beleving van gezondheid die de GGD verzameld heeft onder haar bewoners gebundeld en omsloten voor gebruik door derden. De informatie word per wijk of een aantal wijken weergegeven, omdat deze anders herleidbaar is naar personen. Aangezien het gaat om beleving, zijn het het dus geen absoute waarden. Het is wel een toegankelijk beeld van de beleving van gezondheid en leefbaarheid in een bepaald gebied. Dat is dus een mooie aanvulling op de feitelijke informatie die binnen het ruimtelijk domein vaak wel beschikbaar is. Uniek voor de GGD is dat in deze tool gewerkt wordt met kaarten om gegevens te tonen. Want via GIS kaarten kun je per gemeente of wijk informatie vinden over allerlei verschillende gezondheidsitems, en daarnaast ook tips en kansen voor verbetering en goede voorbeelden.
De tool is gemaakt voor een brede doelgroep. Het is daarmee een hulpmiddel voor gemeenten, inwoners, professionals en ondernemers om samen de gezondheid en leefbaarheid in de wijk, het dorp of de gemeente te verbeteren. Kortom een mooie hulpmiddel om informatie op te doen, te delen met bewoners en aan hen de juiste vragen te kunnen voorleggen. En de tool is nog in ontwikkeling, feedback is dan ook van harte welkom.
Tips om komen tot een gezonde inrichting
Soms is het beschikbaar budget van een beheerafdeling niet voldoende de inrichting van een wijk gezond te maken, maar het niet doen is echt een gemiste kans. Om de meerwaarde in beeld te brengen is het goed om de gezondheidswinst ook financieel inzichtelijk te maken door een maatschappelijke kosten- en batenanalyse te maken.
Zo heeft de meldkamer van de hulpdiensten tegenwoordig haar handen vol aan het helpen van verdwaalde dementerende ouderen. Een herkenbare inrichting kan hier helpen. En een groene route van station naar scholen zorgt voor ontspanning en draagt bij aan het voorkomen van stress en burn-outs bij studenten.
Maar de allerbelangrijkste tip:
Praat met bewoners en sociale partijen over hun wensen en zoek samen naar oplossingen. En kijk of de Brabantse omgevingsscan je hierbij kan helpen!